Czas pracy kierowców: Kompleksowy przewodnik po przepisach i praktykach

Czas pracy kierowców - definicja

Definicja czasu pracy kierowcy jest określona w art. 6. ustawy o czasie pracy kierowców, który stanowi, że "czasem pracy kierowcy jest czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, która obejmuje wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego".

Ponadto, w tym samym artykule czytamy, że czasem pracy kierowcy "...jest również czas poza przyjętym rozkładem czasu pracy, w którym kierowca pozostaje na stanowisku pracy kierowcy w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie jest znany kierowcy przed wyjazdem albo przed rozpoczęciem danego okresu".

Co więcej, kierowcy muszą uwzględnić także 15-minutową przerwę w czasie swojej pracy, jeżeli ich dobowy czas pracy wynosi co najmniej 6 godzin.

Wymiar czasu pracy kierowcy określa natomiast maksymalną ilość czasu, jaki kierowca może spędzić na wykonywaniu tych obowiązków w określonym czasie, np. w ciągu dnia, tygodnia czy dwutygodnia.

Z kolei tydzień pracy kierowcy to określenie ujęte w unijnym rozporządzeniu opisywanym w dalszej części artykułu, które odnosi się do okresu między 00:00 w poniedziałek do 23:59 w niedzielę.

Czas pracy kierowców - podstawa prawna

Głównymi aktami regulującymi czas pracy kierowców są:

1. ustawa o czasie pracy kierowców - wdraża ona w Polsce przepisy ujęte w europejskim rozporządzeniu;

2. rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 561/2006 - regulujące czas pracy i odpoczynku kierowców. Stosowane w sytuacji, kiedy przewóz wykonywany jest na terytorium Wspólnoty, lub pomiędzy terytorium Wspólnoty, Szwajcarii i państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego;

3. przepisów konwencji AETR - w sytuacji, kiedy przewóz wykonywany jest poza terytorium krajów członkowskich UE, krajów EOG oraz krajów, które podpisały konwencję;

4. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie czasu pracy kierowców - rozporządzenie, które określa m.in. jak prowadzić ewidencję czas pracy kierowcy.

Jakie czynności wliczają się do czasu pracy kierowców pojazdów?

Kierowcy zawodowi w swoim czasie pracy muszą uwzględnić czynności określone w ustawie o czasie pracy kierowców, do których zaliczają się:

• prowadzenie pojazdu; 
• załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem;
• nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym; 
• czynności spedycyjne; 
• obsługę codzienną pojazdów i przyczep; 
• inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy; 
• niezbędne formalności administracyjne; 
• utrzymanie pojazdu w czystości;
• pozostawanie poza godzinami pracy (poza przyjętym rozkładem czasu pracy) w gotowości do wykonywania pracy, w szczególności podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek, których przewidywany czas trwania nie był znany kierowcy.

Czynności niewliczające się do czasu pracy kierowcy

Istnieją także czynności, które nie wliczają się w czas pracy kierowcy. Do tych należą:

• nieusprawiedliwione postoje w czasie prowadzenia pojazdu;
• czynności wykonywane podczas odpoczynku;
• przerw wynikających ze stosowanie przerywanego czasu pracy;
• czas dyżuru, podczas którego kierowca nie wykonuje pracy.

Jakie pojazdy nie podlegają pod przepisy dotyczące przestrzegania czasu pracy kierowców?

Pod opisane w tym artykule przepisom czasu pracy nie podlegają pojazdy z dopuszczalną masą poniżej 3,5 tony oraz te, których konstrukcja uniemożliwia przewóz więcej niż 9 osób.

Ponadto, istnieją pewne wyjątki dotyczące pojazdów niewpisujących się w ww. kryteria, kiedy to kierowca nie musi korzystać z tachografu. Ich dokładny wykaz jest określony w art. 3. oraz art. 13. Rozporządzenia 561/2006, a ich przykładami są:

• pojazdy używane do przewozu osób w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km;
• pojazdami lub zespołami pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 7,5 tony używanymi do przewozu materiałów, sprzętu lub urządzeń do użytku kierowcy w trakcie pracy, lub dostawy rzeczy wyprodukowanych metodami rzemieślniczymi, wyłącznie w promieniu 100 km od  bazy przedsiębiorstwa oraz pod warunkiem że prowadzenie takich pojazdów nie stanowi głównego zajęcia kierowcy, a transport nie ma charakteru zarobkowego;
• pojazdy o dopuszczalnej maksymalnej prędkości nie przekraczającej 40 km/h;
• pojazdy medyczne, wojskowe, zabytkowe, czy specjalistyczne.

Rozkład i podział czasu pracy kierowców

W celu zapewnienia bezpieczeństwa na drogach oraz ochrony zdrowia kierowców istotne jest zrozumienie rozkładu czasu pracy oraz podziału czasu pracy w transporcie drogowym. W tym rozdziale omówimy, jak regulowany jest dobowy, tygodniowy i dwutygodniowy czas pracy kierowców, oraz jakie są normy dotyczące tych okresów.

Należy jednak zaznaczyć, że opisywane poniżej wymagania dotyczą pracy jednego kierowcy. Praca kierowcy w podwójnej obsadzie podlega pod nieco inne wymogi.

Dobowy czas pracy kierowcy: jak jest regulowany?

Dobowy czas pracy kierowcy to czas, jaki kierowca może spędzić na wykonywaniu obowiązków zawodowych w ciągu jednego dnia, czyli 24 godzin. Regulacja czasu pracy w tym zakresie stanowi, że kierowca może pracować maksymalnie 9 godzin dziennie, z możliwością wydłużenia czasu jazdy do 10 godzin jednak nie więcej niż dwukrotnie w ciągu tygodnia. Warto tutaj podkreślić, że wspomniane 9 lub 10 godzin odnosi się do czasu wykonywania pracy. Oprócz nich należy także uwzględnić wymagane przerwy w pracy.

13 i 15-godzinny czas pracy kierowcy

Warto także wspomnieć o sytuacji, kiedy dzienny czas pracy kierowcy może wynieść nawet 13 lub 15 godzin. Te sytuacje wiążą się jednak z planowanymi odpoczynkami, które opisujemy w dalszej części artykułu.

Niemniej, kiedy kierowca planuje w ciągu danej doby 11 godzin odpoczynku, wówczas mowa o 13 godzinach czasu aktywności kierowcy, w ramach której oprócz wykonywania pracy uwzględnia się także przerwy.

Natomiast doba kierowca zawodowego uwzględniająca 9-godzinny odpoczynek może oznaczać nawet 15 godzin aktywności. Taka sytuacja nie może jednak nastąpić częściej niż 3 razy pomiędzy kolejnymi tygodniowymi odpoczynkami. Co więcej, planując dobę z 15 godzinami czasu aktywności kierowcy, nadal należy uwzględnić limit 60 godzin pracy w skali tygodnia.

Tygodniowy czas jazdy kierowcy oraz maksymalny czas pracy: jakie są normy?

W przypadku tygodniowego czasu pracy kierowcy, przepisy określają normy czasu pracy wynoszące maksymalnie 56 godzin w ciągu jednego tygodnia. Warto zwrócić uwagę, że w ciągu dwóch kolejnych tygodni łączny czas pracy kierowcy nie może przekroczyć 90 godzin. W praktyce oznacza to, że jeśli kierowca pracuje 56 godzin w pierwszym tygodniu, w drugim tygodniu może pracować maksymalnie 34 godziny.

Podkreślmy, że wspomniany wyżej 56-godzinny limit dotyczy czasu jazdy kierowcy. Jednak maksymalny limit czasu pracy w skali tygodnia wynosi 60 godzin.

Dwutygodniowy czas jazdy kierowcy - jak jest rozliczany?

Czas pracy dwutygodniowy kierowcy jest rozliczany na podstawie sumy czasu pracy w dwóch kolejnych tygodniach. Jak wspomniano wcześniej, łączny czas jazdy w ciągu dwóch tygodni nie może przekroczyć 90 godzin.

W praktyce rozliczanie czasu pracy odbywa się za pomocą tachografu, który rejestruje czas pracy kierowcy oraz przerwy i odpoczynek. Dzięki temu zarówno kierowca, jak i pracodawca mają możliwość monitorowania i kontrolowania czasu pracy, co pozwala na uniknięcie przekroczenia dopuszczalnych norm.

Czas pracy kierowcy - Praca w porze nocnej

Praca w porze nocnej jest zdefiniowana w ustawie o czasie pracy kierowców - jest to okres 4 godzinach pomiędzy 00:00, a 7:00. W sytuacji, kiedy kierowca podczas swojego czasu pracy wykonuje obowiązki nawet przez 1 minutę w ww. przedziale czasowym, jego maksymalny dopuszczalny czas pracy w tym dniu to 10 godzin.

Praca w porze nocnej - wynagrodzenie

Jeżeli czas pracy kierowcy obejmuje wykonywanie pracy w porze nocnej, wówczas przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym. W tym miejscu należy jednak podkreślić, że tutaj mowa o porze nocnej wynikającej z Kodeksu Pracy, czyli okresie od godziny 21:00 do 7:00.

Rozkład czasu pracy - Godziny nadliczbowe

Jeżeli pracodawca opisał temat nadgodzin w regulaminie, umowie o pracę lub innych dokumentach i jego potrzeby ich wymagają, kierowcy mają możliwość pracy w godzinach nadliczbowych. Jeżeli jednak nie ma o nich wzmianki, kierowca może pracować w ramach nadgodzin jedynie w przypadku awarii, zagrożenia życia lub zdrowia, lub szczególnej potrzeby pracodawcy.

Należy jednak pamiętać o limitach godzin nadliczbowych, co do których panuje kilka interpretacji:

• Kodeks Pracy stanowi o 150 możliwych godzinach nadliczbowych oraz opcji zwiększenia ich do 260;
• 416 godzin przy stuprocentowej frekwencji, według Państwowej Inspekcji Pracy, co wynika z przemnożenia 52 tygodni i 8 godzin;
• 376 godzin (przy 20 dniach urlopu) lub 384 godziny (przy 26 dniach urlopu) według Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

Ponadto, należy podkreślić, że w ww. przypadku wiążącymi przepisami są te, o których stanowi Państwowa Inspekcja Pracy, a za prace w ramach godzin nadliczbowych kierowcy przysługuje 50% lub 100% dodatek do wynagrodzenia.

Rekompensatą kierowcy za nadliczbowe godziny może być także czas wolny w proporcji:

• 1:1 - jeżeli to pracownik wnioskuje o tę formę rekompensaty i wybiera dni, które będzie miał wolne;
• 1:1,5 - jeżeli to pracodawca narzuca odbiór nadgodzin i to pracodawca wybiera, kiedy w ramach rekompensaty pracownik otrzyma wolne z tego tytułu.

Kontrola czasu pracy kierowców

W celu zapewnienia bezpieczeństwa na drogach oraz ochrony zdrowia kierowców niezwykle ważne jest kontrolowanie czasu pracy oraz przestrzeganie przepisów dotyczących czasu pracy.

Jak kontrolować czas pracy kierowców?

Aby kontrolować czas pracy kierowców, należy stosować się do kilku podstawowych zasad:

1. Po pierwsze, warto wprowadzić system ewidencji czasu pracy, który pozwoli na śledzenie czasu pracy każdego kierowcy.
2. Po drugie, należy regularnie przeprowadzać kontrole wewnętrzne, sprawdzając, czy kierowcy przestrzegają przepisów dotyczących czasu pracy.
3. Po trzecie, warto zainwestować w szkolenia dla kierowców, które pozwolą im lepiej zrozumieć przepisy oraz konsekwencje ich nieprzestrzegania.

Tachograf cyfrowy i jego rola w monitorowaniu czasu pracy kierowcy

Tachograf cyfrowy jest niezbędnym narzędziem w monitorowaniu czasu pracy kierowców. Urządzenie to rejestruje czas pracy, prędkość, dystans oraz inne dane dotyczące jazdy, co pozwala na sprawdzenie, czy kierowca przestrzega przepisów dotyczących czasu pracy.

Tachograf cyfrowy umożliwia również kontrolowanie czasu pracy przez organy kontrolne, takie jak Inspekcja Transportu Drogowego, co może przyczynić się do wykrycia i eliminacji nieprawidłowości. Warto zatem dbać o prawidłowe użytkowanie tachografu cyfrowego oraz regularne pobieranie i analizowanie danych z urządzenia, aby zapewnić przestrzeganie przepisów dotyczących czasu pracy kierowców.

Kto musi prowadzić ewidencję czasu pracy kierowcy?

Aktywność kierowcy ewidencjonowana za pomocą tachografu cyfrowego jest przesyłana do pracodawcy, który ma obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy. Na jej podstawie obliczane jest wynagrodzenie kierowcy, uwzględniając przy tym dyżury, przepracowaną liczbę nadgodzin czy też pracę w porze nocnej.

Z kolei sama ewidencja musi być prowadzona przez okres 10 lat, licząc od momentu jej utworzenia, a także udostępniona kierowcy, którego dotyczy na jego wniosek, lub też udostępniona organom upoważnionym do kontroli, jeżeli o to zawnioskują.

Przerwy w pracy kierowców i odpoczynek podczas wykonywania obowiązków

Kolejnymi bardzo istotnymi aspektami omawianego tematu są przerwy w pracy oraz odpoczynek dobowy kierowcy.

Znaczenie przerw w czasie pracy kierowców

Przerwy w czasie pracy kierowców mają kluczowe znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa na drogach oraz ochrony zdrowia kierowców. Przerwy pozwalają na regenerację organizmu, zmniejszenie stresu oraz utrzymanie odpowiedniego poziomu koncentracji podczas jazdy.

Długość przerwy w pracy kierowcy

Zgodnie z przepisami, kierowca musi zrobić przerwę po 4,5 godzinach pracy. Przerwa ta powinna trwać co najmniej 45 minut, jednak może być podzielona na dwa okresy: 15 minut i 30 minut, pod warunkiem, że oba okresy zostaną wykorzystane w ciągu 4,5 godziny pracy.

Jak długo powinien trwać odpoczynek dobowy kierowcy?

Odpoczynek dobowy kierowcy to czas, w którym kierowca nie wykonuje żadnych obowiązków zawodowych i może się zregenerować. Minimalny czas odpoczynku dobowego wynosi 11 godzin, jednak może być skrócony do 9 godzin nie więcej niż trzy razy w ciągu tygodnia.

W przypadku skróconego odpoczynku dobowego kierowca musi skorzystać z rekompensaty, która powinna być równa różnicy między skróconym a normalnym odpoczynkiem dobowym i musi być wykorzystana przed końcem kolejnego tygodnia.

Tygodniowy odpoczynek kierowcy: jakie są wymogi?

Tygodniowy odpoczynek kierowcy to czas, w którym kierowca nie wykonuje żadnych obowiązków zawodowych przez co najmniej 45 godzin.

Wymogi odpoczynku tygodniowego określają, że kierowca musi skorzystać z niego co najmniej raz na każde dwa tygodnie. Istnieje również możliwość skrócenia tygodniowego odpoczynku do minimum 24 godzin, jednak wówczas kierowca musi skorzystać z rekompensaty, która powinna być równa różnicy między skróconym a normalnym odpoczynkiem tygodniowym i musi być wykorzystana przed końcem trzeciego tygodnia po tygodniu, w którym skrócono odpoczynek.

Warto podkreślić, że data odpoczynku tygodniowego kierowcy nie jest z góry narzucona - może to być zarówno weekend, jak i środek tygodnia.

Czy odpoczynek może odbywać się w pojeździe?

Regularny odpoczynek kierowcy jak najbardziej może odbywać się w pojeździe, jeżeli ten jest wyposażony w miejsce do spania, a sam pojazd znajduje się w miejscu postojowym.

Nieco inaczej sytuacja wygląda jednak w przypadku tygodniowego odpoczynku kierowcy lub odpoczynków trwających powyżej 45 godzin. Jeżeli te kierowca spędza na trasie, pracodawca ma obowiązek zapewnić mu miejsce do spania poza pojazdem i pokryć koszty zakwaterowania.

Kary za nieprzestrzeganie przepisów czasu pracy kierowców

Należy zaznaczyć, że w przypadku przekroczenia czasu pracy zawodowi kierowcy mogą otrzymać mandat, grzywnę, punkty karne lub nawet stracić uprawnienia do wykonywania zawodu kierowcy.

W przypadku mandatów - ich wysokość jest zależna od stopnia naruszenia przepisów dot. przekroczenia maksymalnego dziennego czasu prowadzenia pojazdu, przekroczenia maksymalnego czasu prowadzenia pojazdu bez przerwy w pracy, czy też skrócenie okresu odpoczynku. Należy mieć jednak na uwadze, że kary naliczane są za każde wykroczenie, a następnie się sumują.

Wysokość mandatów za przekroczenie dziennego czasu prowadzenia pojazdu

W przypadku przekroczenia czasu pracy powyżej 9 godzin, jeżeli kierowca już dwukrotnie wystąpiło wydłużenie czasu pracy do 10 godzin, mandaty wynoszą:

• brak mandatu - przekroczenie czasu pracy do 15 minut mieści się w granicach tolerancji;
• 50 PLN - od 15 do 60 minut;
• 150 PLN - każda następna rozpoczęta godzina;
• 200 PLN - każda rozpoczęta godzina powyżej 2 godzin;
• 550 PLN - każda rozpoczęta godzina powyżej 13,5 godzin jazdy, jeżeli nie nastąpił odpoczynek lub przerwa wynoszące co najmniej 4 godziny 30 minut.

Jeżeli w dniu, kiedy kierowca ma możliwość skorzystania z przedłużonego czasu jazdy, nastąpi przekroczenie czasu pracy, mandaty wyniosą:

• 100 PLN - do 60 minut;
• 200 PLN - od 60 do 120 minut;
• 250 PLN - każda rozpoczęta godzina powyżej 120 minut;
• 550 PLN - każda rozpoczęta godzina powyżej 15 godzin pracy kierowcy bez przerw lub odpoczynku trwających co najmniej 4 godziny 30 minut.

Wysokość mandatów za przekroczenie tygodniowego oraz dwutygodniowego czasu pracy kierowcy

Z mandatami należy się liczyć także w skali tygodniowego czasu pracy kierowcy, a wynoszą one:

• 150 PLN - od 30 minut do 4 godzin;
• 250 PLN - od 4 do 9 godzin;
• 350 PLN - od 9 do 14 godzin;
• 550 PLN - za 14. i każdą następną rozpoczętą godzinę jazdy.

Z kolei w skali dwutygodniowego czasu pracy mandaty wynoszą:

• 250 PLN - do 10 godzin;
• 350 PLN - od 10 do 15 godzin;
• 550 PLN - od 15 do 22,5 godzin;
• 700 PLN - za każdą rozpoczętą godzinę powyżej 22,5h.

Wysokość mandatów za przekroczenie czasu prowadzenia pojazdu bez przerwy w pracy

Jeżeli zawodowi kierowcy prowadzą pojazd bez wymaganej przez przepisy czasu pracy przerwy, muszą liczyć się z mandatami w wysokości:

• 50 PLN - kiedy naruszenie wynosi od 15 do 60 minut;
• 100 PLN - za każdą rozpoczętą godzinę jazdy.

Podobnie jak w przypadku mandatów za przekroczenie dziennego czasu jazdy, tak i tutaj występuje granica tolerancji, która wynosi 15 minut.

Wysokość mandatów za skrócenie czasu odpoczynku kierowców

Kierowcy muszą pamiętać także o odpowiedniej ilości odpoczynku. Zaniedbania w tej kwestii w skali dnia oraz tygodnia także grożą mandatami. Te wynoszą:

• 50 PLN - w skali dnia oraz tygodnia, kiedy skrócenie odpoczynku kierowców jest krótsze niż 1 godzina;
• 100 PLN - w skali dnia oraz tygodnia za każdą kolejną skróconą godzinę odpoczynku.

Jakie organy mogą kontrolować czas pracy kierowców zawodowych?

W Polsce uprawnienia do kontroli czasu pracy kierowców zawodowych, a także nakładania mandatów mają:

• Policja;
• Inspekcja Transportu Drogowego;
• Państwowa Inspekcja Pracy;
• Służba Celna;
• Służba Graniczna.

Wydłużony czas jazdy - Kiedy kierowcy mogą przekroczyć czas pracy?

Warto zaznaczyć, że istnieją sytuacje, w których kierowcy mają prawo przekroczyć czas pracy o nawet 1 lub 2 godziny. Do tych wyjątków należą:

• sytuacje, które wymagają zapewnienia bezpieczeństwa ludziom i towarom;
• uniknięcie poważnego zagrożenia dla ruchu drogowego;
• brak miejsc parkingowych, które umożliwiają postój;
• zdarzenia drogowe, np. wypadek;
• pogorszenie warunków pogodowych;
• usterki pojazdu.

Ponadto, zgodnie z art. 12 Rozporządzenia 561/2006, kierowca może wydłużyć czasu pracy:

• o 1 godzinę, zjeżdżając do bazy lub na tygodniowy odpoczynek;
• o 2 godziny, zjeżdżając do bazy lub na tygodniowy odpoczynek, jeżeli przed takim wydłużeniem czasu pracy zarządzi przerwę w pracy wynoszącą 30 minut.

Należy podkreślić, że ww. sytuacje kierowca musi uzasadnić i udokumentować wydrukiem z tachografu cyfrowego, a przedłużony czas jazdy należy zrekompensować dodatkowym odpoczynkiem.

Czas pracy kierowców samozatrudnionych: jakie są zasady?

Czas pracy kierowców samozatrudnionych również podlega przepisom dotyczącym czasu pracy. Kierowcy samozatrudnieni muszą przestrzegać tych samych zasad czasu pracy co kierowcy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę.

Oznacza to, że przygotowując harmonogram pracy kierowcy, również muszą stosować się do przepisów dotyczących przerw, odpoczynku dobowego i tygodniowego oraz ograniczeń pracy w porze nocnej.

W przypadku kierowców samozatrudnionych odpowiedzialność za przestrzeganie przepisów spoczywa wyłącznie na nich samych, dlatego ważne jest, aby być świadomym obowiązujących przepisów oraz dbać o ich przestrzeganie.

Potrzebujesz rozliczać czas pracy kierowców? Chętnie pomożemy!

Rozliczanie czasu pracy kierowców może okazać się skomplikowanym procesem. Jednak w takiej sytuacji zawsze możesz zdać się na pomoc specjalistów! Jeżeli potrzebujesz wsparcia w tym zakresie, chętnie pomożemy. Skontaktuj się z nami i ustal szczegóły współpracy z naszym doradcą!